Deontolojik etik, eylemlerin doğru veya yanlışlığını değerlendirirken, eylemlerin kendisinin özünden kaynaklanan kurallar ve görevlerle ilgilenen bir etik teoridir. Bu teori, sonuçların değil, eylemlerin ahlaki niteliğinin öncelikli olduğunu savunur. Deontolojik etik, genellikle sonuçsalcı etik kuramlarının aksine, bir eylemin sonuçlarını ikinci planda tutar.
**Temel İlkeler**
Deontolojik etik, bazı temel ahlaki yasaların ve ilkelerin var olduğunu ve bu ilkelerin evrensel olarak geçerli kabul edilmesi gerektiğini savunur. Bu etik yaklaşım, bireylerin eylemlerini bu ilkelere dayanarak değerlendirmesi gerektiğini öne sürer. Bir eylem, belirlenen kurallara ve görevlere uygun olduğu sürece ahlaken doğrudur.
**Kantçı Deontoloji**
Deontolojik etik denildiğinde akla ilk gelen isimlerden biri Immanuel Kant’tır. Kant’ın etik teorisi, eylemlerin bir ahlak yasasına uygun olması gerektiğini ve bu yasaların evrensel olmasını savunur. Kant’a göre, eylemlerimizin temelini oluşturan **kategorik imperatif** adı verilen evrensel bir ahlak yasası vardır. Bu yasaya göre, bir kişinin yapacağı eylem, aynı durumdaki herkes tarafından yapılabilirse ahlaki olarak kabul edilebilir.
**Örnek Durumlar**
Bir kişinin verdiği sözü tutmak veya yalan söylememek gibi durumlar, deontolojik etik açısından değerlendirilir. Bu etik anlayışta, eylemin sonucundan bağımsız olarak, sadece doğru olduğu için bir sözü tutmak önemlidir.
**Uygulama Alanları**
– **Tıp Etiği:** Doktorların hastalarına her zaman doğruyu söylemesi ve onların sırlarını koruması gerekliliği, deontolojik etiğe örnektir.
– **Hukuk:** Avukatların müvekkillerini savunurken dürüst olması ve gizlilik ilkesine bağlı kalması, deontolojik bakış açısıyla açıklanabilir.
**Farklılıklar ve Eleştiriler**
Deontolojik yaklaşımın eleştirileri, katı kuralcılığı ve esneklikten yoksun olması üzerinde yoğunlaşır. Örneğin, mutlak doğruluk ilkesine bağlı kalmak bazı durumlarda zarar verici sonuçlara yol açabilir. Deontolojik etiğin aksine, sonuçsalcı yaklaşımlar eylemleri sonuçlarına göre değerlendirir ve daha esnek bir uygulama sunar.
Sonuç olarak, deontolojik etik, eylemlerin ahlaki değerini belirlerken evrensel ilkelere ve görevlere odaklanan bir yaklaşımdır. Bu teori, etik kararlar alırken mutlak kuralları izler ve ahlaki sorumluluğun bu kurallara uyumla sağlanabileceğini savunur. Deontolojik etik, farklı değerler ve durumlar arasındaki çatışmaları değerlendirmede önemli bir role sahip olmaya devam etmektedir.