Hipersensitivite, yaygın olarak “aşırı duyarlılık” olarak bilinir ve bağışıklık sisteminin normalden daha güçlü veya anormal bir tepki verdiği durumlardır. Bu durum, bağışıklık sisteminin bazı maddelere karşı olağan dışı bir şekilde tepki vermesi sonucunda ortaya çıkar. İnsan vücudu, zararlı maddeleri tanıyıp bunlara karşı savunma geliştirir; ancak hipersensitivite durumunda bu tepki, genellikle zararlı olmayan ya da yukarıda belirtilen şekilde bir yıkıma neden olmaması beklenen maddelere karşı aşırı olur.
**Hipersensitivitenin Türleri**
1. **Tip I (Anafilaktik) Reaksiyonlar:**
– En hızlı tepki veren tiptir ve alerjenle karşılaştıktan birkaç dakika sonra ortaya çıkabilir. Yaygın alerjenler arasında polen, ev tozu akarları, gıdalar (örneğin fıstık) ve böcek sokmaları bulunur.
– Vücuttaki mast hücreleri ve bazofiller IgE antikorlarına bağlanarak histamin ve diğer kimyasalları serbest bırakır. Bu, anafilaksi gibi ciddi ve hayatı tehdit eden reaksiyonlara yol açabilir.
2. **Tip II (Sitotoksik) Reaksiyonlar:**
– Bu tür reaksiyonlarda, IgG veya IgM antikorları, hücre yüzeyindeki antijenlerle etkileşime girer. Bu durum, genellikle ilaç kaynaklı anemi veya hemolitik hastalıktırlara neden olabilir.
3. **Tip III (İmmün Kompleks) Reaksiyonları:**
– Antikorlar (IgG) ve antijenler birlikte dolaşıma katılıp immün kompleksler oluşturur ve bu komplekslerin birikmesi sonucu dokularda inflamasyon oluşur. – Serum hastalığı gibi durumlar bu tip reaksiyonlara örnektir.
4. **Tip IV (Gecikmiş Tip) Reaksiyonlar:**
– T hücrelerinin aracılık ettiği bu reaksiyon, genellikle maruziyetten saatler veya günler sonra ortaya çıkar. – Örnek olarak, temas dermatiti veya tüberkülin deri testi verilebilir.
**Hipersensitivite Belirtileri**
– **Solunum Sistemi:** Hapşırma, öksürük, nefes almada güçlük gibi belirtiler. – **Cilt:** Kaşıntı, kızarıklık, ürtiker (kurdeşen) veya egzama. – **Sindirim Sistemi:** Bulantı, kusma, karın ağrısı veya ishal. – **Genel Durum:** Anafilaktik şok gibi ağır durumlarla karşılaşılabilir.
**Tedavi ve Yönetim**
Hipersensitivite tedavisi, genellikle altta yatan alerjenden kaçınmakla başlar. Antihistaminikler, kortikosteroidler ve diğer antialerjik ilaçlar belirtileri hafifletmek amacıyla kullanılabilir. Anafilaktik reaksiyon riski olan bireyler için adrenalin oto-enjektörleri taşıması önerilir. Ayrıca, alerji uzmanları tarafından uygulanan **desensitizasyon** tedavileri de uzun vadeli kontrol sağlamada etkili olabilir.
Hipersensitivitenin yönetimi, alerji tetikleyicilerinin belirlenmesi ve onlardan kaçınılmasıyla sağlanabilir. Bu nedenle, testler ve doktor tavsiyesi doğrultusunda bireysel bir plan geliştirilmesi önemlidir.